रोग के हो ? रोगको बर्गीकरण र रोग लाग्ने कारणहरु बारे जानकारी

रोग भनेको साधारण भाषामा पशुको सामान्य स्वभाविक अवस्थामा आएको परिवर्तनलाई रोग भनिन्छ वा पशुको शरिर संचालनमा संलग्न अंगहरुमा कुनै कारणबश असामान्य स्थिति उत्पन्न भएमा पनि रोगी वा अस्वस्थ अवस्था भन्न सकिन्छ । अर्को तरिकाले भन्ने हो भने विभिन्न प्रकारका किटाणु, परजिवी, जीवाणु तथा विषाणु आदिको संक्रमणबाट वा शरिरमा कुनै कुराको कमी हुन गै पशुको स्वभाविक अवस्थामा आउने परिवर्तनलाई पनि रोग भनिन्छ ।

रोगको कारणको आधारमा बर्गीकरण–

१. संक्रामक रोग ( Infectious Disease )

यो जिवाणु, विषाणु, परजिवी आदिको कारणबाट हुन्छ । यस किसिमको रोग सरुवा हुन पनि सक्छ, नहुन पनि सक्छ । तर सबै सरुवा रोग संक्रामक हुन्छ जस्तै धनुष्टंकार संक्रामक रोग हो तर सरुवा रोग होईन ।

२. सरुवा रोग ( Contagious Disease )

यस किसिमको रोग एक पशुबाट अर्को पशुलाई प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष सम्पर्कबाट सर्दछ जस्तै खोरेत, पि.पि.आ,आदि ।

३. असंक्रामक रोग ( Non– infectious Disease )–

रोगको प्रकृतिको आधारमा रोगको बर्गीकरण–

क.तिक्ष्ण रोग (Acute Disease )– यस प्रकारको रोग एक्कासी देखा पर्छ र छोटो अवधिसम्म मात्र रहन्छ जस्तै पट्के रोग ।

ख.जिर्ण रोग ( Chronic Disease )– यस प्रकारको रोग कडा हुंदैन तर चांडै निको पनि हुंदैन र महिनौ दिन सम्म तथा लामो समयसम्म पनि रहि रहन्छ जस्तै पशुको क्षपरोग ।

रोग लाग्नाको कारणहरु साधारणतया निम्नानुसार हुन्छ –

१. सुक्ष्म जिवाणु (Bacteria )–

यो धेरै सानो हुन्छ र हाम्रो आंखाले देख्न सकिन्दैन । यसलाई माईक्रोस्कोप वा सुक्षदर्शक यन्त्र

(Microscope ) को सहायताले मात्र देख्न सकिन्छ ।

२. विषाणु (Virus)

यो विषाणु विषाणु भन्दा पनि सानो हुन्छ र साधारण माईक्रोस्कोप (Microscope) बाट देख्न पनि सकिन्दैन । यसलाई शक्तिशाली माईक्रोस्कोप (Electron microscope ) को सहायताले मात्र देख्न सकिन्छ ।

३. सुक्ष्म परजिवी (Protoza )–

यो सुक्ष्म परजिवी आंखाले देख्न सकिन्दैन तर सुक्ष्म जिवाणु भन्दा ठुलो हुने भएकोले साधारण सुक्ष्म दर्शक यन्त्रको सहायताले देख्न सकिन्छ ।

४. परजिवी (Parasites ) –

परजिवीहरु पशुको शरिर भित्र वा बाहिर बसेर आप्mनो जीवन चक्र पूरा गर्दछ । शरिरको बाहिर भागमा पाईने परजिवीलाई बाह्य परजिवी – भनिन्छ जस्तै किर्ना, जुम्रा, उपियां आदि र शरिरको भित्री भागमा पाईने परजिवीलाई आन्तरिक परजिवी (Ectoparasites) भनिन्छ जस्तै नाम्ले, जुका आदि ।

५. ढुसी (Endoparasites )–

यो पनि एक प्रकारको सुक्ष्म जिवाणु हो । यसले दाद जस्ता चिलाउने रोग उत्पन्न गर्दछ ।

यी माथिका कारण बाहेक अन्य विभिन्न कारणबाट पनि रोग उत्पन्न हुन सक्छ जुन रोग अरुलाई सर्दैन । यस किसिमका कारणहरुमा–